O książce

"W pustyni i puszczy"

Powieść powstała u schyłku życia Henryka Sienkiewicza. Autor od wielu lata nosił się z zamiarem stworzenia powieści dla młodego czytelnika. Sam był miłośnikiem angielskiej literatury przygodowej, która stała się jedną z inspiracji powieści. Pisarz szczególnie cenił Księgę dżungli Rudyarda Kiplinga, w której ukazana została przyjaźń człowieka ze zwierzętami, co również wpłynęło na ukształtowanie pewnych wątków obecnych w powieści.

Akcja utworu rozgrywa się w egzotycznej scenerii afrykańskiej i zawiera elementy powieści historycznej - możemy bowiem dosyć dokładnie określić czas wydarzeń. Mają one miejsce w 1885, kiedy to wojska przywódcy derwiszów Mahdiego opanowały Sudan, wypierając Anglików. Mimo pewnej idealizacji bohaterów Henryk Sienkiewicz dba jednak o realizm szczegółów historycznych i geograficznych, a także psychologiczne umotywowanie działań postaci.

Głównymi bohaterami powieści są czternastoletni Staś Tarkowski i ośmioletnia Nel Rawlinson, dzieci inżynierów, którzy budowali Kanał Sueski. Dwójka młodych przyjaciół zostaje uprowadzona a wyczerpująca droga do siedziby proroka wydaje się zaledwie wstępem do tego, co będzie działo się później. Wspólne przeżywane niedole i niebezpieczeństwa sprawiają, że między dziećmi rodzi się szczera przyjaźń. Staś z nieco zarozumiałego, choć bardzo mądrego chłopca, jakim był na początku, staje się odpowiedzialnym i rozsądnym mężczyzną troszczącym się o swą młodszą towarzyszkę. Dzielny i odważny potrafi sobie poradzić nawet w najbardziej niebezpiecznej sytuacji. Wykazuje się sprawnością fizyczną, hartem ducha i odpornością psychiczną. Stając oko w oko ze śmiercią, młody Tarkowski nie poddaje się, ale jak rycerz walczy dzielnie, by uratować życie Nel.

W pustyni i w puszczy to także powieść o przyjaźni dzieci i zwierząt. Dzięki Kingowi - oswojonemu słoniowi oraz wiernemu psu Sabie udaje się wędrowcom przeżyć trudy podróży i ocalić życie.

Walory artystyczne i humanistyczny wydźwięk powieści Henryka Sienkiewicza sprawiły, że stała się ona jedną z jego najbardziej poczytnych książek dla młodzieży.

O przygodach dwojga dzieci w Środkowej Afryce

Fragment listu H. Sienkiewicza do redakcji "Kuriera Warszawskiego":

"Postanowiłem sobie koniecznie już przed laty napisać coś kiedyś dla dzieci i obecnie przyszła właśnie na to pora. Treścią mojego opowiadania są przygody dwojga dzieci: Polaka i Angielki, naprzód w niewoli u mahdystów, a następnie, w czasie ucieczki, wśród pustyń i puszcz afrykańskich. Oczywiście nie zbraknie w takich warunkach silnych sensacyji i dramatycznych zdarzeń. Ponieważ jedyny wśród literatów polskich widziałem te kraje, znam ich naturę i ludzi, przeto przypuszczam, że potrafię wywiązać się z zadania."

Fragment listu H.Sienkiewicza do Wandzi Ulanowskiej z 1909r.

"Ponieważ każdy powieściopisarz powinien, podług mego zdania, choć raz w życiu coś dla dzieci napisać, więc postanowiłem zacząć i skończyć do przyszłego Nowego Roku (to jest do 1911) powieść pod tytułem . Będzie tam występował chłopiec Polak, dziewczynka Angielka, a prócz tego Beduini, Arabowie, Murzyni-ludożercy, nie licząc słoni, krokodylów, lwów, hipopotamów etc. Chcę to tak napisać, by książkę mogły czytać z ciekawością nie tylko dzieci, ale i panienki trzynastoletnie, a nawet i dorośli."

Napisać coś co nie znudzi ani dzieci ani dorosłych to zadanie trudne nawet dla tak dojrzałego pisarza, jakim był Henryk Sienkiewicz w czasie gdy tworzył powieść "W pustyni i w puszczy". Udało się to jednak, bo po bez mała stu latach od jej napisania, nadal jest jedną z najchętniej czytanych przez dzieci powieścią. Doceniona również przez dorosłych, choćby poprzez dwie bardzo popularne ekranizacje. Dla młodszych czytelników szczególnie atrakcyjna jest warstwa przygodowa. Ze świata baśni przenoszą się w odległą, egzotyczną kulturę afrykańską i arabską by przeżywać wraz z bohaterami ich sensacyjne i często dramatyczne przygody, których szczęśliwe zakończenie nie zależy od magii i czarów lecz od postawy bohaterów- wyrzeczenia, poświęcenia i odwagi; od podejmowania trudnych decyzji. Starszych czytelników przyciąga perspektywa historyczna; prawdziwe tło dla przygód fikcyjnych bohaterów to powstanie Mahdiego w Sudanie w roku 1885. Problemy narodowościowe, społeczne i religijne do dziś nie straciły na swej aktualności.

Powieść wolna od nadmiernego dydaktyzmu, poprzez naturalne zachowanie bohaterów kształtuje postawę odpowiedzialności za innych, słabszych o czym warto przypominać czytelnikom w każdym wieku.