Czy Polacy coś czytają.

W najnowszym, listopadowym numerze miesięcznika "Więź" pada dramatyczne pytanie: Czy przestajemy czytać?

O stałym spadku czytelnictwa w Polsce mówi się od dawna, ale czy istotnie Polacy kiedyś czytali dużo i chętnie, a teraz nagle nie chcą wcale? Głębokie różnice w poglądach na tę sprawę pokazuje dyskusja z udziałem Andrzeja Mencwela, Jerzego Sosnowskiego i Jana Gondowicza. "Młodzi ludzie (...) traktują propozycję pójścia do biblioteki naukowej tak jak propozycję odwiedzin w kostnicy. Dla nich biblioteki to cmentarzyska umarłych idei i umarłych książek, niepotrzebnych, zadrukowanych ton papieru" - twierdzi Gondowicz. "Liczba osób korzystających z Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego wzrosła w ostatnich pięciu latach dwunastokrotnie" - przekonuje Mencwel.

"Więź" postanowiła spytać także o trzy najważniejsze książki ostatniego 15-lecia ludzi, którzy czytać z pewnością nie przestali. Do ankiety zaproszono m.in.: Tomasza Burka, Antoniego Liberę, Tomasza Łubieńskiego, Tadeusza Nyczka, Barbarę Skargę, Henryka Wańka, Martę Wykę. Niektórzy odpowiadają subiektywnie, po swojemu, nie oglądając się na literackie hierarchie, inni starają się budować obiektywną listę najważniejszych zdarzeń literackich. Bywają także głosy surowe: "W ostatniej dekadzie ani w filozofii, ani w literaturze nie pojawiła się żadna książka, którą uznałabym za wyjątkowo ważną, która by mną wstrząsnęła" - pisze Barbara Skarga.

W większości wypowiedzi przewijają się jednak nazwiska najważniejsze dla polskiej literatury współczesnej: Czesława Miłosza, Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Zbigniewa Herberta, Tadeusza Różewicza, Wisławy Szymborskiej.

Blok materiałów poświęconych czytelnictwu uzupełnia szkic Piotra Śliwińskiego pt. "Pusty cokół" o pułapkach, jakie tkwią mimo reform (a może z powodu reform?) w polskim systemie oświatowym, i znakomity, nostalgiczny esej Piotra Matywieckiego zatytułowany "Stary gmach" o dawnym budynku biblioteki na dziedzińcu uniwersyteckim w Warszawie. Matywiecki przepracował w bibliotece uniwersyteckiej 20 lat. Wielu jej stałych bywalców znał osobiście, pozostałych czytelników jako znawca bibliotekarskiego fachu klasyfikował, dzielił na typy i podgrupy: "Najwięcej było studentów czytających ?na zadane ?. Po lekturze oddawali podręczniki - niektóre ich rozdziały były brudne od tysięcy palców, a inne dziewiczo białe (...). Zjawiali się klienci jednorazowi. Już od progu rozpoznawało się tych emigrantów, co po wielu latach odwiedzili ojczyznę i przyszli w herbarzach odtwarzać swoją genealogię".

Kiedy w 1980 roku, wspomina Matywiecki, na kilka miesięcy otwarto dostęp do prohibitów, w czytelni godziny spędzał jakiś emerytowany robotnik, który raz po raz pytał pracowników: "Panowie, czy ja to zdążę przeczytać, zanim oni znowu bibułę przymkną".